در قرآن کریم، کلمه اربعین در چهار جا به‏کار رفته است: آیه 51 سوره بقره؛ آیه 142 سوره اعراف؛ آیه 26 سوره مائده و آیه 15 سوره احقاف.

در سوره بقره و سوره اعراف، مدت میقات حضرت موسی با خداوند و گرفتن الواح مقدس، چهل روز معرفی شده است. در سوره مائده نیز آمده است که بنی اسرائیل پس از نافرمانی از حضرت موسی، چهل سال در بیابان سرگردان شدند. همچنین خداوند در سوره احقاف، چهل سالگی را دوران کمال عقل می‏داند. شاید سرّ این مطلب که بعثت بسیاری از پیامبران در چهل سالگی بوده است، همین باشد.

در روایات معصومین علیهم‏السلام نیز عدد چهل بسیار مورد توجه بوده است. برای مثال، پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله فرموده است: «هر کس از امت من، چهل حدیث از سنت نگه‏داری کند، روز قیامت من از او شفاعت خواهم کرد».1 همچنین امام صادق علیه‏السلامفرمود:

کسی که از چهل سالگی بگذرد و توبه نکند، شیطان به صورت او دست می‏کشد و می‏گوید: پدر و مادرم فدای صورتی که رستگار نمی‏شود».2 نیز فرمود: «چون مؤمن بمیرد و چهل تن از مؤمنان بر جنازه او حاضر شوند و بگویند بار الها! ما از او جز نیکی نمی‏دانیم و تو به او از ما داناتری، خدای تبارک و تعالی می‏فرماید: من گواهی شما را پذیرفتم و از آنچه من از او می‏دانم و شما نمی‏دانید، گذشتم».3

در اعتقاد مسلمانان نیز اربعین به صورت سنت در آمده است. تشکیل مجلس یادبود برای گذشتگان در ایام خاصی پس از درگذشت آنها، یکی از آداب مسلمانان است. البته این سنت نیکو، اختصاص به مسلمانان ندارد، بلکه در میان دیگر ادیان از جمله مسیحیت هم از اهمیت ویژه‏ای برخوردار است. مسیحیان در روز چهلم درگذشت متوفی، در کلیسا جمع می‏شوند و نماز مخصوصی برای او می‏خوانند که به «نماز میت» معروف است.4

اربعین در سیره بزرگان نیز جایگاه ویژه‏ای داشته است. علما و بزرگان ما برای رسیدن به قرب الهی با تحمل ریاضت‏های شرعی، روح و جان خود را تزکیه می‏کردند و به این وسیله ملکات پسندیده را در روح خود پرورش می‏دادند که به این روش، «چله‏نشینی» گفته می‏شود.

در تاریخ انقلاب اسلامی نیز سنت احیای اربعین، تأثیر مهمی در گسترش شور انقلابی در شهرها داشت. در چهلم شهدای حادثه قم (19/10/1356)، مردم مسلمان تبریز قیام کردند و شهید دادند. در چهلم شهدای تبریز، شهرهای دیگر، مجلس یادبود گرفتند و تظاهرات کردند و همین‏گونه اربعین‏ها به هم وصل شد و سراسر ایران به نهضت پیوست تا آنکه انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 1357 به پیروزی رسید. اربعین، تداوم عاشورا بود و ذکر رسالت بازماندگان پس از خون و شهادت.
________________________________________
1. محمدبن على بابویه قمى، خصال، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، باب اربعین، ح 16.

2. محمود شکرى آلوسى بغدادى، تفسیر روح المعانى، بیروت، ج 26، ص 17.

3. همان.

4. میقات نور ویژه اربعین، قم، مرکز پژوهش‏هاى اسلامى صدا و سیما، اردى‏بهشت 1380، کد 375، ص9.

نظرات کاربران ()